James B. Jordan
Jedną z korzyści wynikających z badania detali biblijnych, a w szczególności chronologii i rodowodów, jest to, że rzucają one nowe światło na wydarzenia, które same w sobie nie do końca są jasne. Podobnie ma się sprawa z historią Batszeby.
Wygląda na to, że Batszeba dobrowolnie oddała się Dawidowi. Nigdzie nie czytamy, żeby krzyczała albo broniła się (2 Sm. 11:4). Czyż nie mamy prawa oczekiwać, że Biblia wspomniałaby o jej sprzeciwie, gdyby miał miejsce?
Czytamy, że Uriasz po przyjeździe z pola walki nie chciał odwiedzić żony i to pomimo usilnych starań Dawida (2 Sm. 11:11). Sprzeciw Uriasza ma zwrócić uwagę na grzech Dawida – brak zaangażowania w wojnę (11:1). Gdyby Dawid wyszedł wraz z Arką Przymierza, wówczas podlegałby regulacjom świętości, które trzymałyby go z dala od współżycia z żonami (V Mj. 23:10; II Mj. 19:15).
W 2 Samuela 13 czytamy, jak Ammon zgwałcił Tamar. Przy czym wyraźnie jest powiedziane, że ta protestowała, co uwydatnia grzech Ammona.
Skoro jednak Tamar broniła się, dlaczego nie ma żadnego sprzeciwu ze strony Batszeby? Powinna była powiedzieć: „Nie, mój panie, nie godzi się!” Wówczas ujrzelibyśmy cały ogrom grzechu Dawida. Jednak w tym wypadku nie ma żadnego sprzeciwu. Wszystko przemawia za jej współuczestnictwem. Jak wkrótce przekonamy się, Biblia nie odnotowuje jej sprzeciwu, gdyż cudzołóstwo nie było głównym grzechem Dawida. Tekst sam kieruje naszą uwagę na inne tory.
Czy więc mamy założyć, że Batszeba oddała się cudzołóstwu? Jeśli tak, to dlaczego nie została ukarana? Dlaczego Natan wypowiedział sąd tylko nad Dawidem? Odpowiedź na to pytanie staje się jasna po dokładnym przestudiowaniu chronologii, rodowodów i listy imion.
Chronologia i rodowody
Na początek musimy zwrócić uwagę na fakt, że Batszeba była wnuczką jednego z głównych doradców Dawida, Achitofela. Jej ojciec, Eliam, był jednym z trzydziestu najdzielniejszych rycerzy Dawida (2 Sm. 11:3 i 23:34). To sugeruje, że Batszeba była znacznie młodsza od Dawida.
Spróbujmy to jeszcze bardziej uszczegółowić. Po pierwsze, Biblia trzykrotnie stwierdza, że Salomon był stosunkowo młody, kiedy wstępował na tron (1 Krl. 3:7; 1 Krn. 22:5; 29:1). „Młody” w tym kontekście oznacza młodego w porównaniu z wiekiem Dawida, który został królem w wieku trzydziestu lat, gdyż w Księdze Kronik to Dawid mówi o wieku Salomona. Możemy więc wnioskować, że Salomon miał co najmniej dwudziestu lat. Załóżmy, że miał dwadzieścia. Z tego wynika, że Dawid miał pięćdziesiąt, kiedy urodził się Salomon, gdyż w sumie żył siedemdziesiąt lat. A zatem było to w połowie czterdziestoletniego panowania Dawida.
Inne wydarzenie – gwałt na Tamar – potwierdza naszą chronologię. Ammon i Absalom urodzili się Dawidowi w tym samym czasie, po tym jak został królem w Hebronie. Załóżmy, że miał wtedy trzydzieści jeden lat. Ammon z kolei musiał być młodzieńcem na tyle dorosłym, aby obmyślić gwałt, czyli raczej ponad piętnasto- czy szesnastoletnim. Gdy Dawid miał pięćdziesiąt lat, Ammon mógł mieć dziewiętnaście.
Tamar została zgwałcona wkrótce po tym, jak Dawid spał z Batszebą i zabił Uriasza (2 Sm. 13:1). Po dwunastu latach Absalom buntuje się, a zatem gwałt na Tamar nie mógł mieć miejsca zbyt długo po pięćdziesiątych urodzinach Dawida. W dodatku, skoro Achitofel nadal żył w czasie buntu Absaloma, bunt ten nie mógł mieć miejsca znacznie później. Ale też nie możemy umieścić gwałtu na Tamar wcześniej, gdyż wtedy prawdopodobnie Ammon byłby zbyt młody. Zatem Tamar została zgwałcona, gdy Dawid miał około pięćdziesiąt lat.
Absalom czekał dwa lata, a potem zabił Ammona za gwałt na siostrze (2 Sm. 13:23). Musiał mieć wtedy ponad dwadzieścia lat, gdyż posiadał już własne stada i dom (13:23-29). Jeśli moja rekonstrukcja bliska jest prawdy i Ammon zgwałcił Tamar w wieku dziewiętnastu lat, to Absalom mógł mieć wtedy osiemnaście lat. Czekał, aż osiągnie właściwy wiek do samodzielnego działania. Absalom miał więc około dwudziestu lat, gdy zgładził Ammona.
Absalom żył na wygnaniu przez trzy lata (2 Sm. 13:38). Potem mieszkał dwa lata w Jerozolimie poza pałacem królewskim (14:28). Po czterech latach wszczął bunt (15:7). Zatem zbuntował się jedenaście albo dwanaście lat po gwałcie na Tamar. Przyjmijmy, że dwanaście. Dawid miał wtedy sześćdziesiąt dwa lata.
(2 Samuela 15:7 w hebrajskim tekście Masoretów stwierdza, że Absalom zbuntował się po czterdziestu latach. Józef Flawiusz i starożytne tłumaczenia mówią o czterech latach. Gdyby bunt wydarzył się w czterdziestym roku panowania Dawida, to i tak nie byłoby czasu na wydarzenia związane z buntem Absaloma ani na te, które nastąpiły potem. Poza tym, poprzedni paragraf wykazał, że tekst koncentruje się na chronologii życia Absaloma. Dlaczego więc nagle miałby przeskoczyć na panowanie Dawida albo odnieść się do jakiegoś wydarzenia, które nastąpiło dopiero po czterdziestu latach? Dlatego komentatorzy przyjmują cztery lata, jako poprawną chronologię. My też.)
W czasie buntu Achitofel był już starym człowiekiem, ale wciąż na tyle sprawnym, aby doradzać Absalomowi (2 Sm. 15:12, itp.). Dla porównania Barzillaj Gileadczyk czuł się za stary do sprawowania urzędu w wieku osiemdziesięciu lat (19:35). Powiedzmy, że Achitofel miał około siedemdziesięciu czterech lat w czasie buntu. Tekst nie podaje powodu, dla którego Achitofel poparł Absaloma, lecz możemy założyć, że nie podobało mu się to, jak Dawid potraktował jego wnuczkę i jej męża.
Poniższy schemat zakłada, że kolejne pokolenia pojawiają się co dwadzieścia lat i pozwala określić wiek Batszeby, gdy Dawid z nią współżył:
| Bunt Absaloma | Gwałt na Tamar | Uwiedzenie Batszeby |
| Dawid 62 | Dawid 50 | Dawid 49 |
| Achitofel 74 | Achitofel 62 | Achitofel 61 |
| Eliam 54 | Eliam 42 | Eliam 41 |
| Batszeba 34 | Batszeba 22 | Batszeba 21 |
Oczywiście, wiek wszystkich osób jest przybliżony, lecz wielce prawdopodobny. Zważając na różnicę wiekową i fakt, że Dawid był królem, nie trudno wywnioskować, że Dawid po prostu zdominował Batszebę.
Podsumujmy argument z chronologii: Achitofel był dziadkiem Batszeby, a (jak to za chwilę zobaczymy) Eliam służył u boku Dawida zanim ten zasiadł na tronie. Kiedy Dawid został królem, Eliam musiał być już zasłużonym rycerzem. Ponieważ Achitofel nadal żył, kiedy Absalom zbuntował się, musimy umieścić jego bunt tak wcześnie, jak tylko to możliwe. Jednak wiek Ammona i Absaloma, gdy Tamar została zgwałcona, nie umożliwia przesunięcia tego wydarzenia wcześniej niż na dwudziesty rok panowania Dawida.
Równocześnie, zwracając uwagę na fakty z życia Achitofela i Eliama, nie możemy umieścić uwiedzenia Batszeby we wczesnych latach panowania Dawida, gdyż byłaby wtedy za młoda. Natomiast jeśli byłaby starsza, wówczas Achitofel byłby za stary, aby doradzać Absalomowi. Dlatego powinniśmy przyjąć, że Dawid uwiódł Batszebę ok. dwudziestego roku panowania.
W końcu 2 Samuela 13:1 zdaje się zakładać, choć tekst wprost tego nie mówi, że Ammon zgwałcił Tamar niedługo po tym, jak Dawid zgrzeszył z Batszebą. Pierworodny syn króla zapewne myślał, że ujdzie kary, gdyż ojciec sam nie był bez winy.
Zatem uwiedzenie Batszeby mogło nastąpić w osiemnastym lub dziewiętnastym roku panowania Dawida. Gwałt na Tamar i narodziny Salomona miały miejsce około dwudziestego roku panowania Dawida. Absalom zbuntował się dwanaście lat później, w trzydziestym drugim roku panowania Dawida.
Grzech Dawida
Achitofel był doradcą Dawida, a Eliam był jednym z jego rycerzy. Eliam najwyraźniej był u boku Dawida już wtedy, gdy ten był na pustyni, zanim został królem. To wynika z 2 Samuela 23. Werset 34 stwierdza, że Eliam był jednym z trzydziestu najdzielniejszych rycerzy. Werset 13 mówi, że trzech z nich przyniosło Dawidowi wodę, gdy mieszkał w jaskini Adullam po tym, jak zbiegł przed Saulem (1 Sm. 22:1-2). Zakładam na podstawie 2 Samuela 23:13, że ta „trzydziestka” była już przy Dawidzie w tamtym czasie – 1 Samuela 22:2 stwierdza, że Dawid miał wtedy u swojego boku już czterystu mężów. Nie wiemy dokładnie, kiedy to było, ale załóżmy, że Dawid miał wtedy dwadzieścia siedem lat. Eliam mógł mieć dziewiętnaście. Nawet gdyby Eliam nie należał do tej trzydziestki w tamtym okresie, to stał się jednym z nich wcześnie za rządów Dawida, gdyż właśnie wtedy toczono wojny i tylko wtedy mógł zasłynąć na polu bitwy.
Co to znaczy? Mianowicie to, że Batszeba wzrastała w otoczeniu dworu Dawida. Zgodnie z naszym schematem miała dwa latka, gdy Dawid zasiadł na tronie. Jej ojciec i dziadek często gościli na dworze. Dawid dobrze ich znał. Bardzo możliwe, że Dawid brał Batszebę na kolana, kiedy była małą dziewczynką. Dlaczego by nie? Znając Dawida wydaje się, że często mógł bawić się z małymi dziećmi na dworze królewskim. Założę się, że Dawid klepał Batszebę po plecach, by się jej odbiło, gdy była niemowlęciem.
Batszeba wzrastała w podziwie dla Dawida, człowieka według serca Bożego, autora psalmów, króla namaszczonego przez Boga. Przez całe życie traktowała go jako wielkiego przywódcę duchowego Izraela. Wielokroć widziała, jak modlił się do Boga. Słyszała, jak ojciec i dziadek wychwalają króla. Dlatego, kiedy Dawid po nią posłał, przyszła. (Wątpię żeby przyszła, gdyby wezwał ją np. Achab).
Dlaczego Dawid musiał o nią wypytywać (2 Sm. 11:3)? W wieku pięćdziesięciu lat jego wzrok zapewne się pogorszył. Pomiędzy nimi była pewna odległość i prawdopodobnie mógł rozpoznać zaledwie jej ogólne zarysy. Lecz zwróćmy uwagę na to, że mieszkała wystarczająco blisko pałacu, aby Dawid mógł ją podpatrzyć, co świadczy o tym, że oboje z mężem znajdowali się w bliskim otoczeniu dworu królewskiego. Ponadto sposób, w jaki Dawid otrzymał odpowiedź („Czyż to nie Batszeba, córka Eliama, żona Uriasza Chetejczyka?” – por. tłum. ang.), sugeruje, że posłaniec założył, iż Dawid ją znał („Zapewne wiesz, o, królu Dawidzie, że to Batszeba!”).
Co Dawid jej powiedział? Możemy tylko przypuszczać. Być może: „Zaufaj mi. Nie ma w tym nic złego. Wszakże jestem królem.” I Batszeba zaufała mu. Przecież, w przeciwieństwie do przeciętnego Izraelity, Dawid miał wiele żon i nałożnic. (Oczywiście nie powinien był, ale miał.) Królowie, jak wiedziała Batszeba, różnili się od zwykłych ludzi.
Czy Batszeba potrafiła czytać? Czy miała egzemplarz Tory? Nie sądzę – niewielu ludzi czytało przed czasami Gutenberga, a już na pewno niewielu miało własny egzemplarz Zakonu. To, co Batszeba wiedziała o duchowych sprawach, nauczyła się właśnie od takich mężów jak Dawid. Skoro Dawid mówił, że przespanie się z nim było w porządku, to nie miała większego powodu, by kwestionować jego słowo.
Jeśli się nie mylę, to udało mi się oczyścić Batszebę z poważnego grzechu. Została zwiedziona. Jednak grzech Dawida staje się tym bardziej poważny. To już nie tylko cudzołóstwo, ale i zwiedzenie maluczkich. Słowa Natana zdają się to implikować, gdyż prorok mówi o bogaczu, który zabił owieczkę ubogiego męża (2 Sm. 12:4).
Ta historia opowiada o upadku Dawida. Był on, w przeciwieństwie do Adama, królem, przywódcą, przewodnikiem, nauczycielem (psalmistą). Był niczym anioł Jahwe (2 Sm. 14:17, 20; 19:27). Dlatego właściwa analogia to porównanie z Lucyferem w Ogrodzie Eden. Lucyfer był aniołem-opiekunem ludzi w czasach naszej niedojrzałości. Jednak sprowadził śmierć na Adama i Ewę, gdy nadużył swojej pozycji (Gal. 3:19; 4:1-3). Dawid postąpił podobnie. Jak wąż zwiódł cudzą żonę.
To właśnie szczegóły uświadamiają nam okropieństwo zachowania Dawida w stosunku do Uriasza Chetejczyka. Mąż ten był prozelitą. Był także jednym z trzydziestu doborowych wojowników króla (2 Sm. 23:39). Podobnie jak Eliam, był z Dawidem, zanim ten został królem. Był znajomym Dawida i kompanem z czasów wojennej tułaczki.
Kto doprowadził do nawrócenia tego Chetejczyka? Możliwe, że sam Dawid – był przecież duchowym przywódcą mężów, którzy przyłączyli się do niego w Adullam. Wielce prawdopodobne, że Dawid bezpośrednio miał udział w nawróceniu Uriasza. A jeśli nie, to i tak jako duchowy przywódca oddziału zapewne uczył Uriasza wiary.
Uriasz i Eliam byli rycerzami „okrągłego stołu” króla Dawida. Mała Batszeba wzrastała prawdopodobnie widząc od czasu do czasu tajemniczego i urzekającego obcokrajowca, Uriasza. Kiedy rozkwitła i stała się piękną kobietą, Eliam wydał ją za Uriasza – powstała nowa więź. To wynika ze szczegółów opowieści.
Kiedy Dawid zachęcał Uriasza do pogwałcenia przepisów wojennych, aby spał ze swoją żoną, podczas gdy Arka Przymierza była w obozie wojennym, ten zaprotestował. Jednak, w przeciwieństwie do Batszeby, Uriasz był wówczas dojrzałym mężem przywykłym do wydawania samodzielnych osądów. I wtedy zabił go Dawid, jego duchowy ojciec.
Wnioski
Kilka rzeczy wynika z przestudiowania materiału dowodowego. Po pierwsze, mamy bliską więź pomiędzy Achitofelem, Eliamem, Uriaszem, Dawidem i Batszebą. Ludzie ci dobrze się znali od wielu lat. Należeli do tego samego dworu królewskiego. Sam ten fakt czyni grzech Dawida o wiele bardziej okrutnym niż zazwyczaj się sądzi.
Po drugie, widzimy, że Batszeba była prawdopodobnie niewinna w całej tej aferze. Jeśli nawet miała wątpliwości (a prawdopodobnie miała je), Dawid mógł je bez trudu rozwiać.
Po trzecie, widzimy, że kiedy Dawid dopuścił się cudzołóstwa i morderstwa, jego głównym przewinieniem było nadużycie urzędu i pozycji, do jakich Bóg go wyniósł. Wynika to jasno z 2 Samuela 11:1: „Następnego roku, w czasie kiedy królowie zwykli wyruszać na wojnę [wiosna], wysłał Dawid Joaba (…) Dawid wszakże pozostał w Jeruzalemie.” Nie postąpił jak król. Lecz póki co był to tylko grzech zaniedbania. Jednak wkrótce potem Dawid wykorzystał swój duchowy autorytet, by zwieść innych, uwikłać ich w grzech i zabić tych, którzy znajdowali się pod jego opieką. Nadużył władzy, aby wykorzystać młodą kobietę, która zawsze mu ufała. Posłużył się swoim autorytetem do popchnięcia wiernego męża do grzechu. Wreszcie go zabił. Największą zbrodnią Dawida było zbezczeszczenie świętego powołania, które Bóg mu dał w Izraelu.
Po czwarte, Dawid sprzeniewierzył się misji Izraela. Izrael miał być światłem dla pogan. Jako naród kapłański miał przyprowadzić innych do Boga. Uriasz był owocem takiej służby. Mógł się nawrócić przez samego Dawida. Dawid był z pewnością jego pasterzem. Lecz Dawid zabił go. Zamiast nieść świadectwo narodom, Dawid zabija je po ich nawróceniu.
Po piąte, interesujące jest to, że nasza chronologia uwidacznia strukturę chiastyczną panowania Dawida. Dawid rządzi siedem lat w Hebronie, zanim zostaje królem nad całym Izraelem, a potem rządzi siedem lat po tym, jak został odrzucony (na krótko) jako król. W połowie panowania popada w grzech. Wtedy rodzi się Salomon, lecz jego rodzina zaczyna się rozpadać. Po dwudziestu latach wspinania się na szczyt, następuje dwadzieścia lat spadania na dno.
Panowanie Dawida
0 – Dawid wstępuje na tron Judy
7 – Pozostałe plemiona podporządkowują się
20 (ok.) – Grzechy; narodziny następcy tronu
33 (ok.) – Plemiona buntują się pod przewodnictwem Absaloma
40 – Dawid umiera.
Artykuł ukazał się w Biblical Horizons 93, www.biblicalhorizons.com.